هرمنوتیک متون مقدس

روش فهم متون مقدس از دیدگاه هرمنوتیک و طرفداران آن و قرآن مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.  هرمنوتیک چه به صورت فعل و چه به شکل اسم، بر یکی از سه معنای زیر خواهد بود: 1. تفسیر 2. ترجمه 3. شرح. عده ای نیز هرمنوتیک را به تأویل معنا می کنند. در این نوشتار روش فهم متون مقدس به بحث گذاشته شده و سایر معانی هرمنوتیک که در فرایند رشد هرمنوتیک پدید آمده است مورد توجه نیست. تفسیر متن به متن، تفسیر عقلی و تفسیر ظاهری آیات از روش های هرمنوتیک سنتی است. در تفسیر متن به متن که از بهترین شیوه های تفسیری است از عام و خاص، مطلق و مقید، مجمل و مبیّن و محکم و متشابه استفاده می شود، این شیوه تفسیری در میان تفسیرگران کتاب مقدس نیز وجود داشته و اگوستین نخستین بار تفسیر متن به متن را برای فهم درست کتاب مقدس پیشنهاد داد. تفسیر آیات به کمک سیاق نیز در تفسیر آیات قرآن و کتاب مقدس مورد توجه بوده و هست. تفسیر عقلی در فهم قرآن و کتاب مقدس نیز بسیار کاربرد دارد. در جهان اسلام از اواخر قرن اول از سوی قتاده و در جهان مسیحّیت از زمان مدرسه اسکندریه این روش مورد استفاده تفسیرگران قرار داشته است.  برخی از تفسیرگران جدید کتاب مقدس، آیات را تفسیر مجازی می کنند؛ تفسیر ظاهری آیات در جهان اسلام و جهان مسحیت و یهود دیده می شود. در جهان اسلام برخی فرقه ها چون اشاعره، ظاهریه و ماتریدیه ظاهرگرا هستند و در جهان مسیحّیت، مدرسه انطاکیه تنها روش درست تفسیری را تفسیر ظاهری می خواند. در هرمنوتیک جدید، عقل ارزش و منزلت بسیار یافته است. اسپینوزا تفسیرگران را از جهت پیش فرض های تفسیری به دو گروه تقسیم می کرد و هر گروه را ناگزیر از پذیرش یک روش تفسیری می دید. تفسیر بایسته کتاب مقدس در نگاه اسپینوزا شش شرط دارد که برخی از این شروط در تفسیر قرآن نیز مورد استفاده تفسیر گران قرار می گیرد و تعدادی نادرست و ناتمام می نماید. شلایر ماخر بنیان گذار هرمنوتیک جدید است او برای زدودن اختلاف تفسیرگران برنامه جدیدی عرضه داشت که هرمنوتیک دستوری و فنی در آن گنجانده شده بود هر چند در فهم متون نمی توان از هر دو بهره برد. هرمنوتیک دستوری در تفسیر قرآن به کار می رود، اما هر منوتیک فنی کاربرد ندارد. میان نظریه شلایر هرمنوتیکی ماخر و روش ها و شرایط تفسیر همانندهایی وجود دارد. هرمنوتیک گادامر بر تأثیر پیش فرض ها بسیار تأکید دارد، فهم را قطعی نمی داند، نیّت مولف را هدف تفسیر نمی بیند، انتظار از متن و پرسش هایی که مفسّر از متن دارد از دیگر اصول هرمنوتیک گادامر است.  هرمنوتیک گادامر گرفتار نوعی نسبی گرایی است، در هرمنوتیک او هیچ تفسیر و تأویلی درست نیست، نیّت مولف و پدید آورنده متن بی ارزش است. پیش فرض ها ضابطه مند نیست میان هرمنوتیک گادامر و دانش تفسیر نیز همانندی ها و تفاوتهایی وجود دارد.